Mật nghị Hồng y, một câu chuyện giữa thời Trung cổ và tương lai
Amedeo Lomonaco – Vatican News
Chuyển ngữ: Bonum
Trong vài ngày, Nhà nguyện Sistine mở ra trước cái nhìn của lịch sử và khép lại trước ánh mắt của thế gian. Bắt đầu từ ngày 7 tháng 5 tới đây, các Hồng y cử tri sẽ được triệu tập để bầu chọn Giáo hoàng. Mật nghị Hồng y sắp diễn ra là mật nghị thứ 76 trong lịch sử Giáo hội; và là mật nghị thứ 26 được tổ chức dưới bức họa “Ngày Phán xét Cuối cùng” của Michelangelo.
Cum-clave
Thuật ngữ Conclave (Mật nghị Hồng y), bắt nguồn từ tiếng Latinh cum-clave, có nghĩa là "cùng với chìa khóa", dùng để chỉ một không gian kín trong nhà, được đóng lại một cách nghiêm ngặt. Trong ngôn ngữ của Giáo hội, thuật ngữ này được dùng để chỉ cả nơi kín đáo diễn ra cuộc bầu chọn Giáo hoàng và Hồng y đoàn được triệu tập để bầu chọn vị Giáo hoàng mới.
Cuộc bầu chọn Giáo hoàng
Những gì sắp diễn ra là Mật nghị Hồng y lần thứ 76 được tổ chức theo hình thức mà chúng ta biết ngày nay, vốn đã được Đức Giáo hoàng Grêgôriô X thiết lập vào năm 1274. Trước đó, người ta chỉ đơn giản nói về việc tuyển chọn Giáo hoàng. Trong khoảng 1.200 năm đầu tiên của lịch sử Giáo hội, đấng kế vị Thánh Phêrô – với tư cách là Giám mục Rôma – thực sự đã được bầu lên với sự tham gia của cộng đoàn địa phương. Hàng giáo sĩ xem xét các ứng viên do các tín hữu đề cử và việc bầu chọn sẽ do các Giám mục thực hiện. Từ thế kỷ thứ IV đến thế kỷ thứ XI, cuộc bầu chọn này cũng chịu bị ảnh hưởng bởi các tác động bên ngoài: các hoàng đế La Mã, các vị vua thuộc triều đại Caroling và những thế lực khác đã tìm cách can thiệp hoặc kiểm soát quá trình chọn lựa Giáo hoàng theo nhiều cách khác nhau.
Nguồn gốc của Mật nghị Hồng y
Qua dòng lịch sử, đã có nhiều thay đổi định hình nên cấu trúc của Mật nghị Hồng y như chúng ta thấy ngày nay. Vị giáo hoàng đầu tiên can thiệp một cách có hệ thống trong tiến trình này là Đức Giáo hoàng Nicolô II, với sắc chỉ In nomine Domini ban hành năm 1059. Văn kiện này quy định một điểm then chốt: chỉ các Hồng y mới có quyền bầu chọn Giáo hoàng Rôma. Quy định này sau đó được phê chuẩn chính thức bởi Hiến chế Licet de Vitanda do Đức Giáo hoàng Alexander III ban hành năm 1179. Văn kiện này cũng thiết lập lần đầu tiên yêu cầu phải đạt được đa số hai phần ba số phiếu để một ứng viên được bầu làm Giáo hoàng – một quy định quan trọng vẫn còn duy trì cho đến ngày nay.
Cuộc bầu chọn năm 1268
Năm 1268 đánh dấu một chương quan trọng được nhiều nguồn sử liệu ghi lại. Mười tám Hồng y đã tụ họp tại Dinh Giáo hoàng ở Viterbo để bầu chọn Giáo hoàng. Đây là mật nghị kéo dài nhất trong lịch sử, khi vị Giáo hoàng chỉ được chọn sau hai năm chín tháng. Đó là một thời kỳ đầy khó khăn. Trong suốt khoảng thời gian dài ấy, dân chúng Viterbo, vì quá mệt mỏi và phẫn nộ, đã quyết định nhốt các Hồng y trong Dinh Giáo hoàng. Họ xây kín các cửa ra vào, thậm chí tháo mái nhà để đẩy nhanh tiến độ. Cuối cùng, Đức Grêgôriô X, khi ấy là Tổng phó tế của Liège và đang ở Thánh địa, được bầu chọn làm Giáo hoàng. Vào năm 1274, ngài ban hành Hiến chế Ubi periculum, chính thức thiết lập hình thức Mật nghị Hồng y như một quy trình bầu Giáo hoàng. Một trong những điểm cốt yếu của hiến chế này là quy định: Mật nghị phải được tổ chức trong một không gian “đóng kín” từ bên trong và bên ngoài.
Mật nghị Hồng y đầu tiên trong lịch sử
Theo những quy định vừa được thiết lập trong Hiến chế Ubi periculum, mật nghị đầu tiên trong lịch sử được tổ chức tại Arezzo vào năm 1276, và kết quả là Đức Inôcentê V được bầu chọn làm Giáo hoàng. Đến năm 1621, Đức Giáo hoàng Grêgôriô XV thiết lập quy định bắt buộc bỏ phiếu kín và bằng văn bản. Năm 1904, Đức Piô X bãi bỏ hoàn toàn "quyền phủ quyết" dưới mọi hình thức. Ngài cũng quy định nghĩa vụ giữ bí mật mọi điều xảy ra trong Mật nghị Hồng y, kể cả sau khi cuộc bầu chọn Giáo hoàng kết thúc. Đồng thời, ngài thiết lập nghĩa vụ lưu giữ toàn bộ tài liệu, nhưng chỉ để Giáo hoàng đương nhiệm sử dụng.
Những thay đổi từ thế kỷ 20 đến nay
Sau Thế chiến, vào năm 1945, Đức Giáo hoàng Piô XII ban hành Hiến chế Vacantis Apostolicae Sedis với một số điểm mới đáng chú ý. Đặc biệt, kể từ thời điểm Tông Tòa trống ngôi, tất cả Hồng y – bao gồm cả Quốc vụ khanh và các vị Tổng trưởng của các Thánh Bộ – đều chấm dứt nhiệm vụ, ngoại trừ Hồng y Nhiếp chính, Chánh Tòa Ân giải Tối cao và vị Đại diện Giáo hoàng tại Rôma. Sau đó, qua Tự sắc Ingravescentem Aetatem, Đức Giáo hoàng Phaolô VI quy định rằng các Hồng y chỉ được quyền tham gia bầu Giáo hoàng cho đến khi tròn 80 tuổi.
Các quy định về việc bầu chọn Giáo hoàng
Luật hiện hành liên quan đến tiến trình bầu chọn Giáo hoàng là Tông hiến Universi Dominici Gregis do Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II ban hành năm 1996, và được Đức Bênêđictô XVI sửa đổi vào năm 2013. Văn kiện này quy định, trong số các điều khác, rằng Mật nghị Hồng y phải diễn ra tại Nhà nguyện Sistine, nơi được gọi là Via Pulchritudinis – Con đường của vẻ đẹp, có khả năng dẫn đưa tâm trí và con tim con người đến với Đấng Vĩnh Cửu. Trong Tự sắc De Aliquibus Mutationibus in Normis de Electione Romani Pontificis, Đức Bênêđictô XVI cũng quy định rằng: nếu sau 34 vòng bỏ phiếu mà vẫn chưa có Giáo hoàng được bầu, thì các Hồng y sẽ chỉ bỏ phiếu cho hai ứng viên đã nhận được nhiều số phiếu nhất ở vòng bỏ phiếu trước đó – nhưng vẫn phải đạt được đa số hai phần ba số phiếu, để được chọn làm vị mục tử mới của Hội Thánh hoàn vũ.
Chờ đợi vị Giáo hoàng thứ 267
Chính những bức bích họa của Michelangelo như đang âm thầm dõi theo tiến trình tuyển chọn vị Giáo hoàng Rôma. Một chương mới trong lịch sử Giáo hội sắp được mở ra tại Nhà nguyện Sistine. Từ khắp nơi trên thế giới, mọi ánh mắt và hy vọng đang hướng về "Via Pulchritudinis", nơi đang được khép lại để diễn ra Mật nghị Hồng y, nhưng lòng người thì vẫn rộng mở, trông đợi được chiêm ngưỡng dung nhan và tông hiệu của vị tân Giám mục Rôma.
